تاثیر پرایمینگ ‌فیزیکی‌بذر بر فنولوژی، برخی صفات فیزیولوژیک و اجزای عملکرد گندم‌ در کشت‌ تأخیری

سابقه و هدف برخی از زارعین به دنبال برداشت گندم پاییزه در اوایل تابستان نسبت به کشت سویا به عنوان زراعت ثانویه مبادرت می‌کنند. کشت به موقع سویا در این شرایط برای توفیق در زراعت آن مهم است. به منظور استفاده هر چه بهتر از زمین، با بهره‌برداری از فناوری های خاص می‌توان ضمن برداشت تا حدودی زودتر گندم بدون تغییر محسوس در عملکرد، دوره رشدی مناسبی را برای زراعت ثانویه نیز فراهم آورد. استقرار مناسب گیاه زراعی یکی از چالش‌های اصلی در تولید است و اهمیت آن برای زارعین همانند محققان مشخص شده است. پرایمینگ بذر به عنوان یک فناوری جهت افزایش سرعت و یکنواختی سبز کردن، بنیه بالا و بهبود عملکرد در گونه‌های زراعی شناخته شده است. در مطالعه‌ای امواج اولتراسونیک به تسریع در سبز کردن و رسیدگی زود هنگام (10-5 روزه) گیاهان زراعی منتج شد. مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر پیش ‌تیمارهای فیزیکی بذر بر استقرار گیاهچه، دوره رشد و عملکرد گندم پاییزه رقم الوند در کشت‌ های به موقع و تأخیری انجام شد. مواد و روش‌ها این آزمایش‌ها در گلخانه و مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سال زراعی 93-1392 اجرا گردید. فاکتورهای مورد مطالعه شامل قرار دادن بذرهای گندم در معرض اشعه ‌های اولتراسونیک، لیزر، میدان مغناطیسی، گاما و بتا در مدت‌های 5/3 و 5 دقیقه و تاریخ‌های کاشت 5 و 25 مهر ماه بودند. تجزیه آماری داده‌ها با بهره‌گیری از نرم‌افزار MSTAT-C انجام یافت. از تجزیه واریانس برای آزمایش معنی‌داری منابع تغییرات و از آزمون LSD (05/0 P) برای مقایسه اختلاف بین میانگین‌ها استفاده گردید. یافته ها تمامی پیش تیمارهای بذر در مقایسه با بذرهای شاهد، بهبود ضریب یکنواختی سبز کردن را به ‌دنبال داشت. شاخص قدرت گیاهچه به طور معنی‌داری به انواع تیمارهای بذر پاسخ مثبت نشان داد. اختلاف معنی‌داری از لحاظ زمان بین کاشت تا برداشت بین تیمارهای لیزر، گاما و بتا وجود نداشت. بذرهای گندم تحت تیمار با میدان‌های مغناطیسی، امواج اولتراسونیک و کوتاه مدت اشعه گاما، از کلروفیل بیشتری در برگ ‌ها برخوردار بودند. تیمار اشعه گاما به مدت 5/3 دقیقه همانند تیمار های میدان مغناطیسی و اولتراسونیک، بذر های سنگین‌تر با وزن هزار دانه معادل 5/50 گرم را تولید کرد، در حالی که مقدار این صفت در سایر تیمارها و شاهد فقط 5/40 گرم بود. اختلاف معنی‌داری بین عملکرد بذر حاصل از تاریخ‌های کاشت به موقع و تأخیری مشاهده نگردید و مقدار آن به طور متوسط از 334 گرم در مترمربع در شاهد تا 1/480 گرم در مترمربع در اشعه ‌های لیزر، بتا و بلند مدت گاما در حال تغییر بود. نتیجه گیری تیمار فیزیکی بذر گندم پاییزه رقم الوند با میدان‌ مغناطیسی، امواج اولتراسونیک و کوتاه مدت اشعه گاما می‌تواند به صورت مؤثر جهت بهبود رشد، ظهور به موقع فرآیندهای فنولوژیک و پایداری عملکرد در شرایط کشت تأخیری مورد استفاده قرار گیرد.